جدول محتوا
اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) یک اختلال عصبی رشدی شایع در کودکان است که با علائمی مانند بی‌توجهی، بیش فعالی و تکانشگری مشخص می‌شود. در حالی که داروهای شیمیایی مانند ریتالین در درمان ADHD موثر هستند، اما ممکن است عوارض جانبی ناخواسته‌ای داشته باشند. به همین دلیل، بسیاری از والدین به دنبال روش‌های درمانی طبیعی و کم‌عارضه مانند داروهای گیاهی هستند. در این مقاله، به بررسی جامع درمان بیش فعالی کودکان با داروهای گیاهی، از جمله معرفی گیاهان موثر، نحوه مصرف، مزایا، معایب و نکات مهم می‌پردازیم.
طب سنتی و بیش فعالی
بیش فعالی کودکان عموما به دلیل غلبه گرمی و خشکی است و در کودکان با مزاج های صفراوی و گرم و خشک روی می دهد که موجب فعالیت بیش از اندازه آنها می شود. البته، عموما این کودکان دچار اختلال تمرکز هم هستند. طب سنتی، ADHD را ناشی از عدم تعادل در مزاج و اخلاط چهارگانه (دم، صفرا، سودا و بلغم) می‌داند. این عدم تعادل می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند تغذیه نامناسب، سبک زندگی ناسالم، استرس و عوامل ژنتیکی باشد. در طب ایرانی، هدف درمان ADHD، اصلاح این عدم تعادل و بهبود عملکرد مغز و سیستم عصبی است.
گیاهان دارویی موثر در درمان بیش فعالی
گیاهان دارویی میتوانند به عنوان یک روش درمانی مکمل و کم‌عارضه برای بهبود علائم بیش فعالی در کودکان مورد استفاده قرار گیرند. در اینجا به توضیح بیشتر خواص داروی گیاهی برای درمان بیش فعالی و نحوه مصرف برخی از انواع داروی گیاهی موثر در درمان بیش فعالی می‌پردازیم:
1. سنبل الطیب (Valerian)
با مصرف این دارو، ممکن است در برخی افراد باعث خواب آلودگی شود و در دوزهای بالا ممکن است باعث سردرد یا ناراحتی معده شود.
- خواص: آرام‌بخش، خواب‌آور، ضد اضطراب، کاهش دهنده استرس
- نحوه مصرف: دمنوش (دم کردن ریشه خشک شده در آب جوش)، عصاره (مایع یا کپسول)، تنتور
موارد مصرف در بیش فعالی
- کاهش بی‌قراری و تکانشگری
- بهبود کیفیت خواب
- کاهش اضطراب و استرس
2. بابونه (Chamomile)
با مصرف این داروی گیاهی برای بچه های بیش فعال، ممکن است در برخی افراد باعث خواب آلودگی شود. در صورت حساسیت به گیاهان خانواده کاسنی (مانند گل همیشه‌بهار و گل داوودی) نباید مصرف شود.
- خواص: آرام‌بخش، ضد اضطراب، ضد التهاب، ضد اسپاسم
- نحوه مصرف: دمنوش (دم کردن گل‌های خشک شده در آب جوش)، عصاره، روغن ماساژ
موارد مصرف در بیش فعالی
- کاهش بی‌قراری و تحریک‌پذیری
- بهبود خلق و خو
- کاهش اضطراب و استرس
3. گل گاوزبان (Borage)
مصرف این دارو در دوزهای بالا ممکن است باعث مشکلات کبدی شود و در دوران بارداری و شیردهی نباید مصرف شود.
- خواص: آرام‌بخش، ضد افسردگی، ضد التهاب، ضد استرس
- نحوه مصرف: دمنوش (دم کردن گل‌های خشک شده در آب جوش)، عصاره
موارد مصرف در بیش فعالی
- کاهش اضطراب و استرس
- بهبود خلق و خو
- بهبود کیفیت خواب
4. بادرنجبویه (Lemon balm)
با مصرف این دارو ممکن است در برخی افراد باعث خواب آلودگی شود و در صورت ابتلا به گلوکوم (آب سیاه) هم نباید مصرف شود.
- خواص: آرام‌بخش، ضد اضطراب، بهبود تمرکز و حافظه، ضد ویروس
- نحوه مصرف: دمنوش (دم کردن برگ‌های خشک شده در آب جوش)، عصاره، روغن ماساژ
موارد مصرف در بیش فعالی
- بهبود تمرکز و توجه
- کاهش بی‌قراری و تکانشگری
- کاهش اضطراب و استرس
5. اسطوخودوس (Lavender)
با خرید داروی گیاهی اسطوخودوس و مصرف این دارو ممکن است در برخی افراد باعث خواب آلودگی شود. در دوران بارداری و شیردهی با احتیاط مصرف شود.
- خواص: آرام‌بخش، خواب‌آور، ضد اضطراب، ضد افسردگی
- نحوه مصرف: دمنوش (دم کردن گل‌های خشک شده در آب جوش)، روغن ماساژ، آروماتراپی
موارد مصرف در بیش فعالی
- کاهش بی‌قراری و تکانشگری
- بهبود کیفیت خواب
- کاهش اضطراب و استرس
6. زعفران (Saffron)
مصرف این دارو در دوزهای بالا ممکن است باعث تهوع، استفراغ یا اسهال شود. همچنین، در دوران بارداری با احتیاط مصرف شود.
- خواص: ضد افسردگی، ضد اضطراب، بهبود خلق و خو، افزایش تمرکز
- نحوه مصرف: دم کرده (خیساندن چند رشته زعفران در آب جوش)، مصرف در غذا
موارد مصرف در بیش فعالی
- بهبود خلق و خو
- افزایش تمرکز و توجه
- کاهش علائم افسردگی و اضطراب
به طور کلی، برای درمان خانگی بیش فعالی کودکان باید بدانید که مواد غذایی دارای طبع گرم برای این کودکان ممنوع است؛ مانند سیر، فلفل، زنجبیل، پیاز خام، دارچین و خرما. داروهای صفرابر همانند انار، زرشک، آلبالو، آلو و ترنجبین برای ایشان مفید است. حجامت گوش هم برای ایشان موثر است و در صورت گرمای بیش از حد طبعشان، حجامت عام هم کارساز است. شربت بنفشه و تقویت کننده های مغز مانند بادام، فندق و انجیر هم برایشان مفید است. داروهای ترکیبی حاوی اسطوخودوس و همچنین، سیب، ریحان و به هم به صورت مربا و دم کرده هم موثر است. این داروها برای درمان بیش فعالی بزرگسالان با داروهای گیاهی هم موثر هستند. قبل از استفاده از هرگونه گیاه دارویی برای درمان بیش فعالی کودک خود، با پزشک متخصص طب سنتی مشورت کنید. پزشک با توجه به شرایط کودک شما، نوع گیاه، مقدار مصرف داروهای گیاهی برای بیش فعالی کودکان و نحوه مصرف مناسب را تعیین خواهد کرد.
نحوه مصرف داروهای گیاهی
داروی گیاهی بیش فعالی را می‌توان به صورت دمنوش مصرف کرد. برای تهیه دمنوش، مقداری از گیاه خشک شده را در آب جوش دم کرده و پس از صاف کردن میل کنید. عصاره گیاهان دارویی به صورت مایع یا کپسول در عطاری‌ها و داروخانه‌ها موجود است. قبل از مصرف عصاره، دستورالعمل روی محصول را به دقت مطالعه کنید. داروی گیاهی برای بیش فعالی کودکان به صورت شربت در عطاری‌ها و داروخانه‌ها موجود است. قبل از مصرف شربت، دستورالعمل روی محصول را به دقت مطالعه کنید. روغن ماساژ حاوی عصاره گیاهان دارویی را هم می‌توان برای ماساژ بدن کودک استفاده کرد. ماساژ با روغن‌های آرام‌بخش مانند اسطوخودوس می‌تواند به کاهش بی‌قراری و اضطراب کودک کمک کند.
مزایای درمان با داروهای گیاهی
داروهای گیاهی در مقایسه با داروهای شیمیایی عوارض جانبی کمتری دارند. طب سنتی به درمان علل زمینه‌ای ADHD و نه فقط علائم آن توجه دارد. بسیاری از انواع داروی گیاهی برای کودکان بیش فعال دارای خواص تقویت کننده سیستم ایمنی هستند. گیاهان دارویی میتوانند به بهبود خلق و خو، کاهش اضطراب و استرس و بهبود خواب کودک کمک کنند.
البته، در عین مزایا، محدودیت هایی نیز وجود دارد. اثربخشی داروهای گیاهی در مقایسه با داروهای شیمیایی ممکن است کمتر باشد. از طرفی، درمان بیش فعالی کودکان با داروهای گیاهی ممکن است زمان بیشتری برای مشاهده نتایج ببرد. به علاوه، برخی از گیاهان دارویی ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند.
نکات مهم در درمان بیش فعالی با داروهای گیاهی
نحوه مصرف داروهای گیاهی برای درمان بیش فعالی نکته بسیار مهمی است و باید با دقت و توجه به شرایط کودک انجام شود. در اینجا به توضیح جزئیات بیشتر در مورد درمان بیش فعالی کودکان با داروهای گیاهی و نحوه مصرف داروهای گیاهی می‌پردازیم:
1. دمنوش
مقدار مناسبی از گیاه خشک شده (معمولاً 1 تا 2 قاشق چای‌خوری) را در یک لیوان آب جوش بریزید. روی لیوان را بپوشانید و اجازه دهید به مدت 10 تا 15 دقیقه دم بکشد. دمنوش را صاف کرده و به کودک بدهید. می‌توانید برای بهبود طعم دمنوش، به آن عسل یا لیمو اضافه کنید. دمنوش را به صورت ولرم یا سرد به کودک بدهید. از دادن دمنوش به کودک قبل از خواب خودداری کنید، مگر اینکه گیاه مورد استفاده خاصیت خواب‌آور داشته باشد (مانند سنبل الطیب یا اسطوخودوس).
2. عصاره
انواع عصاره شامل عصاره مایع (معمولاً با قطره‌چکان مصرف می‌شود) و عصاره کپسول (به صورت خوراکی مصرف می‌شود) است. قبل از مصرف عصاره، دستورالعمل روی محصول را به دقت مطالعه کنید و مقدار مصرف توصیه شده را رعایت کنید. عصاره را می‌توانید با آب یا آبمیوه مخلوط کنید تا مصرف آن برای کودک آسان‌تر شود.
3. شربت
شربت‌های گیاهی مخصوص کودکان در عطاری‌ها و داروخانه‌ها موجود است. قبل از مصرف شربت، دستورالعمل روی محصول را به دقت مطالعه کنید و مقدار مصرف توصیه شده را رعایت کنید.
4. روغن ماساژ
چند قطره از روغن ماساژ را روی پوست کودک (مثلاً روی کمر، شکم یا پاها) بریزید. به آرامی پوست کودک را ماساژ دهید. از روغن‌های ماساژ مخصوص کودکان استفاده کنید. همچنین، قبل از استفاده از روغن ماساژ، آن را روی قسمت کوچکی از پوست کودک تست کنید تا مطمئن شوید که به آن حساسیت ندارد. ماساژ را در محیطی آرام و با نور ملایم انجام دهید.
نکات کلی در مورد نحوه مصرف داروهای گیاهی
- مقدار مصرف: مقدار مصرف داروهای گیاهی باید توسط پزشک متخصص طب سنتی تعیین شود.
- زمان مصرف: زمان مصرف داروهای گیاهی نیز باید توسط پزشک تعیین شود. برخی از گیاهان بهتر است قبل از غذا و برخی دیگر بعد از غذا مصرف شوند.
- مدت زمان مصرف: مدت زمان مصرف داروهای گیاهی باید توسط پزشک تعیین شود. معمولاً درمان با داروهای گیاهی نیازمند زمان و صبر است.
- تداخل دارویی: در صورت مصرف هرگونه داروی شیمیایی یا مکمل غذایی دیگر، قبل از مصرف داروهای گیاهی با پزشک خود مشورت کنید.
با رعایت این نکات و مشاوره طب سنتی، می‌توانید از داروهای گیاهی به طور موثر و ایمن برای بهبود علائم بیش فعالی در کودکان استفاده کنید.
نتیجه‌گیری
داروهای گیاهی میتوانند به عنوان یک روش درمانی مکمل و طبیعی برای کودکان مبتلا به ADHD مورد استفاده قرار گیرند. با این حال، قبل از استفاده از هرگونه داروی گیاهی، با پزشک متخصص طب سنتی مشورت کنید تا روش مناسب با شرایط کودک شما تعیین شود. همچنین، به یاد داشته باشید که درمان با داروهای گیاهی ممکن است زمان بیشتری برای مشاهده نتایج ببرد و نباید به عنوان جایگزین کامل برای درمانهای پزشکی در نظر گرفته شود. برای دریافت اطلاعات تکمیلی، لطفا با کارشناسان ما در طب ایرانی یسنا تماس بگیرید.
سوالات متداول
- آیا داروهای گیاهی میتوانند جایگزین داروهای شیمیایی برای درمان بیش فعالی شوند؟
در برخی موارد، داروهای گیاهی میتوانند به کاهش علائم بیش فعالی کمک کنند، اما نباید به عنوان جایگزین کامل برای درمانهای پزشکی در نظر گرفته شوند. همیشه قبل از شروع یا تغییر درمان کودک خود، با پزشک مشورت کنید.
- آیا مصرف داروهای گیاهی برای کودکان عوارض جانبی دارد؟
اگرچه داروهای گیاهی معمولاً عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای شیمیایی دارند، اما در صورت مصرف نادرست یا بیش از حد میتوانند باعث ایجاد عوارض جانبی شوند. همیشه قبل از مصرف هرگونه داروی گیاهی برای کودک خود، با پزشک مشورت کنید.
- کدام گیاه دارویی برای درمان بیش فعالی کودک من مناسب است؟
انتخاب گیاه دارویی مناسب بستگی به علائم و شرایط کودک شما دارد. پزشک متخصص طب سنتی می‌تواند با توجه به شرایط کودک شما، گیاه مناسب و نحوه مصرف آن را تعیین کند.
